اخبار

مقدمه:
از زمانی که زندگی بشر بر روی زمین آغاز شده، همواره وجود بیماریهای واگیر همراه انسان بوده و سلامت وی را با مخاطرات زیادی مواجه نموده است. بیماری‌های واگیر در طول حیات انسان، وی را به این مسئله واداشته که برای پیشگیری و رهایی از آنان تلاش کند.
اما با گذشت زمان، با ورود بشر به مباحثی همچون پیشرفت، توسعه و صنعتی شدن و مدرنیته، نوعی از بیماری‌ها به نام بیماری های غیرواگیر نیز پا به عرصه وجود گذاشتند که معمولاً عوامل پدیدآورنده این بیماری‌ها، در پیش گرفتن مسائلی همچون رفاه، آسایش، سبک جدید زندگی و مدرنیته گرایی بوده است.
از اینرو بشر در این برهه علاوه بر مقابله با بیماری‌های واگیر، باید تدابیری هم برای مقابله با این بیماری‌های جدید با تکیه بر مسائلی همچون تحرک بدنی و پیشگیری از مصرف موادی مانند قند و نمک و ....بیندیشد.
از دیرباز تا به امروز انسان با استفاده از دانش و تجارب و ظرفیت‌های موجود در طبیعت و ... برای غلبه بر بیماری‌های مختلف تلاش کرده و همواره برای حفظ سلامت خود یاد گرفته که از بیماری در امان بماند.
امروز با پیشرفتهای علوم مختلف راه مبارزه با بیماری‌ها نیز آسان شده و بشر با استفاده از علم توانسته به راه درمان بسیاری از بیماری‌های واگیر و غیرواگیر دست یابد.
در این مصاحبه به سراغ دکتر جمیل صادقی فر معاون بهداشتی، دکترای مدیریت خدمات بهداشتی درمانی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام رفته ایم تا با مفاهیمی همچون تعریف بیماری های غیرواگیر و مخاطرات آن در زندگی امروز بیشتر آشنا شویم.

سوال: آقای دکتر در ابتدا تعریفی از بیماری‌های غیر واگیر برای مخاطبان داشته باشید.

دکتر صادقی فر: مطابق آنچه که برای بیماریهای غیر واگیر تعریف ارائه شده، تعریف‌های مختلفی وجود دارد. اما برابر تعریف سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۵۷ ، بیماری غیر واگیر عبارتست است از "کاهش در ساختار یا اعمال بدن که ضرورتاً سبب تغییر در زندگی عادی بیمار گردد و در طی یک دوره ی زمانی طولانی ادامه یافته و پایدار باشد".

سوال: چه عواملی باعث شده تا بیماری‌های غیرواگیر جلوه بیشتری پیدا کنند و گسترش یابند؟

دکتر صادقی‌فر: در دنیای امروز به دلایل مهمی همچون سیاست‌های کنترل جمعیت که منجر به مسن شدن جوامع گردیده، آثار آن  برای همه مشهود است. جامعه ایرانی و استانمان ایلام نیز از این قاعده مستثنی نیست و شاهد مسن شدن جمعیت هستیم و نمونه‌ای از نشانه‌های این مسن شدن جمعیت، کاهش تعداد کلاس اولی ها در دبستان‌هاست. ماشینی شدن زندگی هم از نظر وسایل و امکانات درون منزل و افزایش خودروهای سواری؛ پر استرس شدن زندگی به دلایل زیادی از جمله افزایش ارتباطات جوامع و در نتیجه ایجاد وضعیت گذر فرهنگی اجتماعی و همچنین مشکلات معیشتی؛ گذر اپیدمیولوژیک اتفاقی که نتیجه آن داشتن جامعه اکثراً میانسال و مسن و دارای مشغله و استرس‌های فراوان و در عین حال گرفتار انواع و اقسام ماشین‌ها که همگی سبب عدم تحرک و فعالیت بدنی کافی گردیده و نهایتاً تغییراتی که در عرصه فراوری و فراهم شدن مواد غذایی به عمل آمده، همه دست به دست هم داده و موجب افزایش آمار بیماری‌های مزمن از جمله فشار خون بالا، دیابت، بیماری‌های تنفسی مزمن و ....شده و در نتیجه موجب افزایش مرگ و میر به دلایل بیماری های قلبی عروقی، سرطان ها و حوادث گردیده است.

سوال: معمولا گرفتاری‌های بشر از بیماری‌ها بیشتر مربوط به بیماری‌های غیرواگیر است تا واگیر. بیماری کرونا چگونه این معادله را به هم زده است؟
دکتر صادقی‌فر: در این شرايط اگر بخواهیم از پاندمی موجود کرونا به عنوان یک بیماری واگیردار مقطعی یاد کنیم که البته آن هم اثرات مرگ آورش بیشتر بر کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند، مشهود است. در دنیای امروز بیماری‌های واگیردار حضور چشمگیر و روبه گسترشی ندارند و با واکسیناسیون و دیگر تدابیر پیشگیرانه شاهد کاهش بروز و شیوع این بیماریها هستیم و بیماری کرونا هم با واکسیناسیون سرانجام گسترش خود را از دست خواهد داد.

سوال: سبک زندگی امروزی بر روی بیماری‌های مختلف اعم از واگیر و غیرواگیر چه تاثیری گذاشته است؟

دکتر صادقی‌فر: روند توسعه در جهان امروز و در کشورمان، شرایط فعلی را به وجود آورده که به نظر گریزی از آن نیست. لیکن همانطوریکه در مقابل بیماری‌های کشنده و خطرناکی همانند فلج اطفال، التور، سرخک و.... اقدامات مناسب هم در جهت برطرف کردن جهل جامعه و هم برنامه‌های علمی موثر از نظر از جمله واکسیناسیون، کلرزنی آب‌ها، بهداشت محیط شهر و روستا و افزایش سواد سلامتی جامعه صورت گرفته است.

سوال: در جهت پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر چه اقداماتی از سوی حاکمیت و چه اقداماتی از سوی جامعه نیاز است؟

دکتر صادقی‌فر: برای پیشگیری از بیماری‌های مزمن غیرواگیر ابتدا باید سواد سلامتی جامعه افزایش یابد و همزمان با اقدامات حاکمیتی در ایجاد بستر مناسب و فعالیت بدنی و تولید مواد غذایی سالم؛ اولاً باید فرمول‌های علمی یکسان از طرف حاکمیت و دانشمندان این موضوعات وضع گردد. ثانیاً اقدام جدی و هدفمند در جهت رفع اشکالات و معادلات تغذیه‌ای جامعه همچون کم کردن مصرف نمک، انواع شیرینی، نشاسته، افزایش مصرف میوه و سبزیجات انجام گیرد و ثالثاً مباحثی همچون تشویق و ترغیب عمومی به فعالیت بدنی و پیاده‌روی حداقل روزی ۳۰ دقیقه با ایجاد فضای تبلیغی ورزشی در جامعه و معرفی فعالان ورزشی به شکل ویژه به مردم و افزایش انگیزه بیش از پیش به ورزش در جامعه ایجاد نمود.

سوال: راهکارهایی که برای کاهش آثار و مخاطرات سبک زندگی امروزی به نظرتان می‌رسد، بیان فرمایید.

دکتر صادقی‌فر: در حال حاضر حدود ۷۰ درصد مرگ‌ها و بیماری‌های جوامع انسانی را به بیماریهای مزمن غیرواگیر منتسب می دانند که از نظر عقلی نیز معقول به نظر می‌رسد زیرا در سازوکار ثبت این واقعیت به وضوح دیده می‌شود. اما چند نکته توجه سیاستگذاران نظام سلامت را بایستی وادار به توجه عمیق‌تر به موضوع کند. اول، روند مرگ و میر به دلیل بیماری های قلبی عروقی(قلبی و مغزی) کماکان رو به افزایش است. علی الخصوص در موضوعات مغزی چنانچه برنامه ریزی برای توقف این روند صورت نگیرد، شاهد نتایج نگران کننده‌ای در آینده خواهیم بود.
دوم، روند ابتلا به سرطان در کشور و دنیا رو به افزایش است و حتی در کشور ما در چند سال گذشته از ۲ مورد جدید سرطان در هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت در سال فراتر رفته و از طرفی طول زندگی بیماران سرطانی در کشور از کشورهای دارای نظام سلامت معتبر کمتر می‌باشد که این امر هم اقدامات تشخیصی زودهنگام را می طلبد که در این بحث توانمند سازی جامعه و بیماران امکانات تشخیصی مناسب و ارزان و مهمتر از همه افزایش آگاهی‌های عمومی بسیار اهمیت دارد و هم افزایش آگاهی‌های عمومی در تکمیل روند و پروسه درمانی و به علاوه حمایت‌های مالی لازم که دغدغه بیماران فقط درمان بیماری باشد.
سوم، اقدامات محافظتی بیشتر و کاملتر از جمله کیسه هوای خودروها و کیفیت و استحکام خودروها و جدیت و سختگیری بیشتر در صدور گواهینامه‌ و رانندگی نیز در کاهش عوارض و مرگ و میر مربوط به حوادث موثر است.

سوال: وضعیت مخاطرات بیماری های غیرواگیر با توجه به اطلاعات موجود چگونه است؟

دکتر صادقی‌فر: در حال حاضر با توجه به مولفه‌های مهم سلامت از جمله رژیم غذایی ناسالم، فشارخون بالا، دیابت، کم تحرکی، استعمال دخانیات و ....؛ سند ۱۰ ساله پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر از سال ۱۳۹۴ لغایت ۱۴۰۴ تدوین شده، اما از نظر حصول نتیجه در اهداف از جمله کم کردن نمک و شکر مصرفی، افزایش تحرک بدنی، افزایش مصرف میوه و سبزیجات و .... تاکنون که حدود ۶۰درصد زمان اجرای سند گذشته، آثاری مشهود نیست. مثلاً طرح بستن مالیات به دخانیات به نظر نمی‌رسد که از روند افزایشی گرایش به آن علی‌الخصوص در بین جوانان و نوجوانان و خانم‌ها کاسته باشد.

سوال: نتیجه‌ای کلی که از مباحث فوق می‌توان گرفت را به اختصار در یک جمله بفرمایید.

دکتر صادقی‌فر: در یک کلام نتیجه اینکه چنانچه موضوع پیشگیری از روند رو به افزایش بیماری‌های مزمن غیرواگیر فارغ از دیگر مسائل، به صورت ویژه دیده نشود؛ در آینده هزینه‌های بیشتر و بیشتری به جامعه تحمیل خواهد شد.