موضوع : شهادت دروغ و آثار آن (1)
برخی به دلیل ضعف اخلاقی حاضر می‌شوند در مراجع قضایی به‌عنوان شاهد حاضر شوند و دروغ بگویند. عملکرد این افراد باعث شده است شهادت که در طول تاریخ یکی از دلایل اثبات ادعا محسوب می‌شده است، گاهی کارکرد منفی داشته باشد و حقیقت را وارونه جلوه بدهد در قانون راه‌های مختلفی برای جلوگیری از ارائه چنین شهادتی وجود دارد که در بسیاری از موارد نیازمند هوشیاری و همکاری طرف مقابل دعوا با دادگاه است. دروغ یک صفت ناپسند اخلاقی و اجتماعی است که عدالت را تهدید می‌کند و به معنای مخفی نگه‌داشتن عمدی حقیقت است و هر گاه از طرف شاهد انجام شود «شهادت زور» نامیده می‌شود.
شرایط تحقق جرم شهادت کذب:
برای تحقق جرم شهادت کذب دو شرط باید وجود داشته باشد:
شرط اول: ادای شهادت دروغ باید در دادگاه (اعم از عمومی و اختصاصی) باشد؛ بنابراین شهادت در خارج از دادگاه و همچنین مراجعی که به آنها دادگاه اطلاق نمی‌شود، شامل جرم شهادت کذب نخواهد بود.
شرط دوم: ادای شهادت نزد مقامات رسمی است؛ بنابراین اگر فردی که شهادت را می‌شنود صلاحیت آن را نداشته باشد نمی‌توان ادای شهادت را مشمول این ماده دانست.
راه‌های اثبات شهادت زور:
شهادت زور به یکی از طرق زیر اثبات می‌شود: قرائن و امارات مفید علم یا همان امارات قضایی؛ مانند موردی که شهود گواهی دهند که فلانی در فلان روز مرتکب قتل شد، ولی بعدا معلوم شود که مشهودعلیه در آن تاریخ در شهر دیگری بوده است. رجوع شاهد کاذب از شهادتش و اعتراف به کذب بودن آن.
علم قاضی نیز یکی از راه‌های اثبات شهادت زور است و قاضی با دیدن شهود و اوضاع و احوال آنها و سخنان و گفتارشان می‌تواند متوجه کذب شهود شود. هرچند که علم قاضی از طریق امارات قضایی هم ایجاد می‌شود، اما خود به‌تنهایی دلیل مستقلی است که ممکن است از طریق مسموعات و محسوسات قاضی ایجاد شود و هر دلیلی می‌تواند موجد این علم باشد و درواقع بازگشت همه دلایل به علم قاضی است.
ویژگی‌های جرم شهادت دروغ:
جرم شهادت دروغ دارای دو جنبه عمومی و خصوصی است که شاهد زور در جنبه خصوصی باید خسارت وارده بر مشهودعلیه (کسی که علیه او شهادت داده است) را جبران کند و در جنبه عمومی به خاطر جلوگیری از بی‌نظمی و قانون شکنی، شاهد زور تعزیر می‌شود.
جرم شهادت کذب از جرایم ساده، مطلق و غیرقابل گذشت است و سوءنیت خاص، شرط تحقق عنصر روانی جرم نیست.
اعاده دادرسی به خاطر شهادت دروغین:
بند 4 ماده 272 قانون آیین‌دادرسی کیفری جعلی بودن اسناد یا خلاف واقع بودن شهادت گواهان را که مبنای حکم صادر شده بوده است، از جهات اعاده دادرسی اعلام کرده است.
بنابراین اعاده دادرسی در مورد آرای قطعی انجام می‌شود؛ یعنی آرایی که یا مهلت تجدیدنظر آنها گذشته یا رای در مرحله تجدیدنظر در مورد آنها صادر شده است. در این مرحله دادگاه صادرکننده رای بار دیگر به موضوع رسیدگی ماهوی می‌کند. درصورتی که در نتیجه دادرسی حکمی صادر شود که با خطا همراه باشد تردیدی نیست که باید مجددا مورد رسیدگی قضایی قرار گیرد. به بررسی ماهوی یک دعوای قضاوت شده توسط دادگاه صادرکننده حکم «اعاده دادرسی» گفته می‌شود.
آثار شهادت دروغ:
مجازات شهادت دروغ سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی است. شهادت دروغ موجب بطلان حکم است و هر حکمی که بر این اساس صادر شود بلااثر است و باید شهودی که شهادت کذب داده‌اند، غرامت را بپردازند. مطابق قواعد کلی مسئولیت مدنی، هرگاه کسی سبب ورود خسارت شود، باید جبران کند. در شهادت کذب نیز شهود باید خسارت زیان‌دیده را جبران کنند.
در امور کیفری یکی از جهات درخواست تجدیدنظر، دروغ بودن شهادت شهود است. اگر دو نفر شهادت دهند به آنچه که موجب قتل است مثل ارتداد یا چهار نفر شهادت دهند به آنچه موجب سنگسار است مثل زنا و بعد از اجرای حد یا قصاص ثابت شود که شهادت دروغ داده‌اند قاضی و مامور از طرف او که حد یا قصاص را اجرا کرده است، ضامن نیستند بلکه قصاص برای شهود کاذب است با پرداخت دیه به آنها به دلیل اینکه شهود کاذب سبب تلف شده اند .
ادامه دارد .....
مدیریت امور حقوقی دانشگاه